Yu wani sabi a kondre, yu no man figi fosi ten

Oftewel: al je een land echt wilt kennen, mag je het verleden niet vergeten. Dat is althans mijn mening. Eerder schreef ik al dat ik vind dat je niet echt met een land kunt verbinden als je niet leert over haar taal, cultuur, levensovertuigingen, mensen, flora-en-fauna en dus ook geschiedenis. Alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden, als je dingen weglaat (bijvoorbeeld omdat het je ongemakkelijk maakt) dan ga je dingen niet in perspectief zien en ga je dingen verkeerd of niet begrijpen. 

Toen ik mijn taalcursus Sranantongo aanving, heb ik mij ondergedompeld in stapels literatuur over Suriname. 'Geschiedenis van Suriname' (zowel de uitgave van 2001 als die van 2017 (die opmerkelijk genoeg bij BOL onder 'oorlog' is gecategoriseerd...), Wij Slaven van Suriname- Anton de Kom, Het grote anansi-boek, Maria Sybilla Merian - plantkunde, Medicinale en Rituele planten van Suriname, Het groot Surinaams kookboek van Muriël, de romans van Cynthia mcCloud (Zenobia, Elisabeth, Hoe duur was de suiker, Tweemaal Mariënburg, Herinneringen aan Mariënburg..) Winti: Een Afroamerikaanse godsdienst in Suriname, Natural History and Ecology of Suriname, van de slavenzweep en de muze, Anyame (J. Zaalman)... Ik heb heel wat boeken verslonden.

Maar met alleen lezen kom je er niet, ervaren maakt net zo goed deel uit van het leerproces. Sranantongo leer je niet door te lezen, dat moet je ook spreken, schrijven en horen. Sranankukru zul je toch echt moeten maken en eten (proeven!), Planten moet je zien, voelen en ruiken - net zoals bloemen. De geschiedenis van Suriname heeft - een inktzwarte periode gekend- die we als Nederlanders op zijn minst als ongemakkelijk ervaren: de slavernij. 

Vele vakantievierders in Suriname zullen zich gemakkelijk verliezen in het prachtige natuurschoon, het geweldige eten en drinken, de vrolijke kleuren, de vrolijke muziek en wat nog niet meer. Een uitstapje naar 'Fort Nieuw Amsterdam' of 'Foto Zeelandia in Paramaribo', Mariënburg of een wandeling langs de grote, witgeschilderde koloniale huizen met de donkergroene lijsten wordt ervaren als een wandeling langs een historie, een historie met een 'erg verhaal', maar that's it. Even ongemakkelijk en dan maar even een stevige Parbo of Borgoe aan de waterkant... 

Voor mij was - en is- dat niet afdoende. Nu ik door de omstandigheden een wat meer vaste relatie met het land heb gekregen, is het -voor mij- een must om de diepte in te gaan, óók die ongemakkelijke diepte. Connectie kun je immers alleen maken als je je verdiept in de ander. Het waaróm en het wát. Je moet snappen waarom dingen zo zijn. Ik verblijf bijvoorbeeld op een stuk grond dat vroeger 'Plantage Vredenburg' was, maar wat was dat dan voor plantage? 

Dus togen wij op een dag naar Fort Nieuw Amsterdam, waarvan de bouw 13 jaar duurde en toentertijd ruim een miljoen (!) Nederlandse guldens heeft gekost.  Dit is nu een openluchtmuseum waar de geschiedenis van Suriname uit de doeken wordt gedaan. En dan niet alleen de Slavernij, maar ook van de immigranten daarna en van de burgeroorlog(en) die plaats hebben gevonden alsook de rol van Suriname in de tweede wereldoorlog. Veel van de mensen die een tripje maken, gaan maar een uurtje of twee, maar trek er gerust een ruim dagdeel of kleine dag voor uit (neem ook voldoende snacks en drinken mee...want het restaurant is niet altijd ruim bevoorraad of bemenst...)

Het park van Nieuw-Amsterdam is prachtig...

Het terrein zelf is prachtig. Mooie planten, bloemen en nette paden. Het is een sereen park en er zijn - toen wij er in ieder geval waren- nagenoeg geen andere bezoekers. Een wandeling door het 'park'/ 'fort', voert langs diverse bouwwerken, wat fijn is, want deze bieden wat verkoeling wanneer het buiten erg warm wordt op het midden van de dag. 

Het oude kruidhuis herbergt een expositie van de Surinamers die gestreden hebben in de tweede wereldoorlog voor Nederland, ik leerde hier ook dat de vrouwen van Suriname veel goederen hebben verzonden naar Nederland toen wij 'op zijn armst' waren. Ik denk dat maar weinig Nederlanders dit weten...

De 'gevangenis' laat een expositie zien van de verschillende bevolkingsgroepen die in Suriname wonen, wat overigens een 'licht' onderwerp is gezien de hel die het gebouw representeerde voor de gevangen die er ooit hebben gezeten (met 9 man in een kleine cel die niet gekoeld en niet geventileerd was....). 

Bij het zien van de zogenaamde 'Kappa's' wordt je toch even stil. De immense schalen zijn ooit gevuld geweest met suikerrietsap die werd ingekookt en steeds verder werd verplaatst naar een kleinere versie tot er suiker ontstond.  De tot slaaf gemaakten en later de contractarbeiders moesten de inhoud continu roeren om karamelisering te voorkomen. Gebeurde dat toch, dan volgde er een zware bestraffing. In de slaventijd bijvoorbeeld met het leggen van een stuk gloeiend houtskool in de open hand van de dader, aldus de informatie van het museum.
Iemand die ooit iets heeft gekarameliseerd in huis, weet hoe heet die rommel wordt en als je het over je heen krijgt wat een brandwonden het kan maken... dat overhevelen en roeren kan nooit zonder morsen zijn gegaan en als je dan bedenkt dat men geen schoenen en/of beschermende kleding en/of handschoenen droeg...plus die ondragelijke hitte van de open vuren en die schalen in een al superwarm land en dan waren het ook nog eens geen werkdagen van acht uur met pauze, maar men moest net zo lang door tot de suiker was ontstaan...

Twee immense Kappa's...

Terwijl we van de kappa's weglopen, bedenk ik mij dat dit stukje slechts één van de stappen was in het proces van suiker maken. Bij iedere stap, van het ontginnen van het land, het vrij houden van de irrigatie, het kappen van het riet, het sjouwen, inkoken, weer sjouwen... is op onmenselijke wijze gebruik gemaakt van slavenarbeid zodat 'Nederland' zich kon verrijken in de suikerhandel, ook al was dit 'maar 10% van de handel die we in totaliteit bedreven in die tijd. Oók koffie, cacao, hout... niet alleen suikerplantages waren in Suriname te vinden, ook andere 'tropische waar' werd verbouwd en verhandeld....
Op het moment dat je hierover gaat nadenken, bedenk je je ook de schaal. Honderden plantages met daarop soms tot honderden tot slaaf gemaakten, allemaal met goederen die een zwaar productieproces vereisen en daarbij onmenselijk behandeld werden, nog maar niet te spreken over de wijze waarop men de tot slaafgemaakten in Suriname kreeg.

We lopen terug naar ons autootje (we slaan het Telecommunicatie museum over). Een beetje bedremmeld ben ik wel. Hoewel mijn voorouders helemaal niets met de Slavernij te maken hebben gehad voel ik mij toch bezwaard en ik begin een beetje te begrijpen waarom ik soms bekeken wordt zoals ik bekeken wordt... maar dát heeft dan ook weer te maken met iets dat te maken heeft met de manier waarop men omgaat met voorgaande generaties .. zoals ik al zei; alles is onlosmakelijk met elkaar verbonden... en is iets voor een andere keer...

Terwijl we naar huis rijden, komen we langs 'Mariënburg'. We besluiten er naar toe te rijden. Het is echter al wat later in de middag en de dag was al wat 'zwaar op het gemoed'... dus we besluiten er alleen even kort te kijken en een volgende keer maar terug te keren. 
Ook Mariënburg is een plek met zware geschiedenis. Niet alleen omdat het een suikerrietplantage is geweest, maar ook omdat na de slavernij er op grove wijze is omgegaan met de immigrant arbeiders. Mariënburg was toen al een 'suikerfabriek' (raffinaderij) waar verschillende plantages aaneengesloten een coöperatie vormden er werd ook rum geproduceerd (die maakt men nu nog (Mariënburg-rum => 90%!!!), maar op een andere plek). De restanten van de vervallen fabriek staan nog als een industrieel monument tussen het oprukkende groen, verder is ook hier het park/ omgeving rustig en sereen en staat in schril contrast met de geschiedenis. Wat het meest in het oog springt is een immens wit monument. Prachtig en ter gelegenheid van de komst van de Javanen. Verder staat er ook nog een zwart monument, maar ook -net als zoveel in Suriname- met een dieptrieste reden. 

Monument ter gelegenheid komst Javanen

Industrieel overblijfsel van Mariënburg

Zowel letterlijk als figuurlijk een inktzwart monument...

"Op 30 juli 1902 werden arrestaties verricht, waarna woedende arbeiders optrokken naar het kantoor. Toen vervolgens op de muitende arbeiders het vuur werd geopend vielen er 17 doden en 39 gewonden. De lijken werden in een massagraf gegooid en overdekt met ongebluste kalk waardoor deze niet meer te vinden zouden zijn. Van de gewonden bezweken er later nog zeven. Acht arbeiders werden veroordeeld tot 12 jaar dwangarbeid. Ter herinnering aan de opstand werd door vicepresident Ramdien Sardjoe op zondag 30 juli 2006 op Mariënburg een monument onthuld, op initiatief van de Stichting Gevallen Helden 1902."

We rijden, na het bekijken van het monument toch maar terug naar huis. We maken nog een tussenstop bij een Warung waar ik een Saoto eet (verslaafd aan Saoto!) en dan sluiten we aan op de file op de 'Bosjebrug'. 

Op de veranda thuis schenk ik dan toch maar een flinke Borgoe met cola in... soms valt het niet mee om je te verdiepen...